نقد منصفانه
سه شنبه, ۱۱ آبان ۱۳۹۵، ۰۸:۵۹ ب.ظ
خواندن نوعی گفتگوست. ممکن است تصور شما کاملن برخلاف این گفته باشد، به این دلیل که تمام حرف‌ها را نویسنده می‌زند و خواننده چیزی برای گفتن ندارد. اما در حقیقت، خواننده کسی است که کلام آخر را می‌گوید. نکته‌ی مهمی که باید رعایت شود آداب گفتگو و آیین فکری است. خواننده موظف است در مورد مطالب نویسنده قضاوت کند، اگر نمی‌تواند بگوید که "من موافقم" لااقل باید دلیلی برای مخالفت و یا مسکوت گذاشتن موضوع داشته باشد. توصیه‌ی بیکن به خواننده را به خاطر آورید که می‌گوید: کتاب را بخوانید اما نه به منظور انکار، پذیرش، مسلم شمردن و یا یافتن جای بحث و گفتگو در آن. بلکه به نیت تأمل و سنجیدن آن را بخوانید. اما لازمه‌ی نقد این است که مخاطب ابتدا به‌طور کامل نوشته را بخواند و مهم‌تر از آن، مطالب را بفهمد و سپس نقد و بررسی کند. در واقع قبل از گوش دادنِ کامل به مطلب و کسب اطمینان از فهم آن، شروع به پاسخگویی نکنید.
قبل از اینکه یکی از این سه عبارت، یعنی، "من موافقم" ، "من مخالفم" و یا "من قضاوت مشروط می‌کنم" را اظهار کنید باید با اطمینان منطقی بتوانید بگویید که "من آن را فهمیده‌ام". این سه عبارت تمام آرای انتقادی ممکن را دربرمی‌گیرد. امیدواریم تصور نشود که انتقاد کردن همیشه به معنی مخالفت کردن است، عمومن چنین برداشت اشتباهی دارند. موافقت نیز دقیقن مانند مخالفت، قضاوتی انتقادی محسوب می‌شود. موافقت بدون فهمیدن نشانه‌ی بی‌خردی و مخالفت بدون فهمیدن علامت پررویی است.
بسیاری از مردم انتقاد کردن را با مخالفت کردن اشتباه می‌گیرند (حتا انتقاد سازنده را مخالفت می‌پندارند.) و در نهایت بی‌توجهی به قاعده‌ای صحیح و معتبر که می‌گوید: همان‌طور که می‌خواهی با تو رفتار شود با دیگران رفتار کن. که متاسفانه هیچ‌کس در عمل از آن پیروی نمی‌کند و تنها در حد گفته باقی می‌ماند.
خلاصه‌ی قواعدی که خواننده برای پاسخگویی به نویسنده باید دنبال کند: اولین قاعده خواننده را ملزم می‌کند که عمل فهمیدن را قبل از انتقاد کردن انجام دهد. دومین قاعده از وی می‌خواهد که ستیزه‌گر و اهل مجادله نباشد. سومین قاعده از او می‌خواهد که به مسأله‌ی عدم توافق در مورد مطالب علمی به عنوان چیزی که عمومن قابل حل است نگاه کند. یعنی برای مخالفتش دلیل بیاورد، در نتیجه نه‌تنها مسائل ذکر می‌شوند بلکه روشن نیز می‌گردند. تمام امیدها برای حل مسائل در این قاعده نهفته است. (توجه شود که این قاعده در خصوص مطالب علمی‌ست و نه بیان نظرات شخصی و عقاید فردی نویسنده؛ با ارائه‌ی دلیل برای قضاوت‌های انتقادی خود، میان دانش حقیقی و عقاید صرف شخصی تفاوت قائل شوید.) #کتاب‌ستان
• چگونه کتاب بخوانیم - مارتیمر جی.آدلر ، چارلز ون دورن - ترجمه‌ی محمد صراف تهرانی - انتشارات آستان قدس رضوی
۹۵/۰۸/۱۱